Một loài vi khuẩn chưa từng thấy trên Trái Đất vừa được phát hiện trên trạm Thiên Cung, hé lộ khả năng thích nghi đáng kinh ngạc trong môi trường không gian và tiềm năng ảnh hưởng đến sức khỏe phi hành gia trong các sứ mệnh dài hạn.
Mới đây, các nhà khoa học Trung Quốc đã phát hiện một loài vi khuẩn hoàn toàn mới trên trạm không gian Thiên Cung, một khám phá vừa gây tò mò, vừa mở ra hướng đi mới trong lĩnh vực sinh học vũ trụ.
Được đặt tên theo chính trạm vũ trụ, loài vi khuẩn Niallia tiangongensis sở hữu những đặc điểm chưa từng ghi nhận trên Trái Đất. Các nhà nghiên cứu từ Nhóm Công nghệ Sinh học Không gian Thần Châu và Viện Kỹ thuật Hệ thống Tàu Vũ trụ Bắc Kinh tin rằng việc nghiên cứu vi khuẩn này và những loài tương tự có thể đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe phi hành gia và duy trì hiệu suất của các sứ mệnh không gian dài hạn.
Được thu thập bởi phi hành đoàn Thần Châu-15 vào tháng 5 năm 2023, các mẫu vi sinh được lấy từ một khoang trong trạm Thiên Cung, là một phần trong chương trình khảo sát hệ vi sinh vật sống trong khu vực sinh hoạt của trạm. Các phân tích sau đó hé lộ một hệ vi sinh đặc trưng, khác biệt rõ rệt so với hệ vi sinh từng được nghiên cứu trên Trạm Vũ trụ Quốc tế.
Điều đặc biệt là loài Niallia tiangongensis có họ hàng gần với Niallia circulans - một loài vi khuẩn sống trong đất từng bị nhầm là vi khuẩn gây bệnh thuộc chi Bacillus . Cũng giống như họ hàng của mình, loài vi khuẩn mới này có khả năng hình thành các bào tử cực kỳ bền vững, giúp nó tồn tại trong điều kiện khắc nghiệt, chẳng hạn như môi trường ngoài Trái Đất. Hiện chưa rõ liệu Niallia tiangongensis đã tiến hóa ngay trên trạm hay đến từ Trái Đất dưới dạng bào tử.
Một điểm nổi bật khác là khả năng phân giải gelatin, cho phép vi khuẩn này khai thác nguồn nitơ và carbon từ môi trường xung quanh để tạo lớp màng sinh học bảo vệ khi cần thiết. Tuy nhiên, trong quá trình thích nghi, có vẻ như loài này đã mất đi một số khả năng chuyển hóa năng lượng mà các loài khác trong họ vẫn giữ được.
Phát hiện này không chỉ cho thấy sự đa dạng tiềm tàng của chi Niallia, mà còn cho thấy các vi sinh vật có thể nhanh chóng thích nghi với môi trường nhân tạo trong không gian, điều đang ngày càng trở nên quan trọng khi con người hướng tới các sứ mệnh liên hành tinh.
Hình ảnh các phi hành gia Trung Quốc trên trạm Thiên Cung - Ảnh: Weibo.
Thật vậy, các nghiên cứu trước đây cho thấy ngay cả những "phòng sạch" tiêu chuẩn cao của NASA cũng không hoàn toàn ngăn được sự hiện diện của vi khuẩn. Trong một cuộc kiểm tra những phòng được cho là vô trùng này, các nhà nghiên cứu đã phát hiện hàng chục dòng vi khuẩn thuộc về 26 loài hoàn toàn mới.
Các loài vi khuẩn này có khả năng sinh tồn ấn tượng nhờ các gen liên quan đến sửa chữa DNA và kháng độc, những đặc điểm cho phép chúng sống sót nơi tưởng chừng hoàn toàn vô trùng.
Trong bối cảnh đó, việc hiểu rõ cách vi sinh vật thích nghi và tồn tại trong không gian là bước chuẩn bị thiết yếu cho tương lai. Dù hiện chưa thể khẳng định liệu Niallia tiangongensis có gây ảnh hưởng tới sức khỏe con người hay không, nhưng kinh nghiệm từ họ hàng của nó, vốn có khả năng gây nhiễm trùng ở người suy giảm miễn dịch, đã khiến chúng đứng thứ hạng cao trong danh sách cần theo dõi sát sao.
Khi nhân loại tiến gần hơn tới giấc mơ đặt chân lên Mặt Trăng, sao Hỏa và xa hơn nữa, việc hiểu rõ những cộng sự "tí hon" ngoài mong đợi như Niallia tiangongensis sẽ là một phần quan trọng trong hành trình bảo vệ con người giữa vũ trụ mênh mông.
