Đài thiên văn Vera C. Rubin đã công bố những hình ảnh không gian sâu đầu tiên sau hơn 20 năm "thai nghén", giúp nhân loại có cơ hội được chiêm ngưỡng vũ trụ rõ nét.
Những “vườn ươm sao” rực rỡ, một dải ngân hà khổng lồ với hàng triệu thiên hà, cùng hơn 2.000 tiểu hành tinh mới được phát hiện – tất cả đã hiện ra đầy sống động nhờ chiếc kính thiên văn tối tân trị giá 800 triệu USD do Mỹ tài trợ, tọa lạc trên đỉnh Cerro Pachón ở miền Trung Chile.
Một trong những hình ảnh gây kinh ngạc nhất là bức ảnh được tạo ra từ 678 lần chụp liên tục trong 7 tiếng, ghi lại vẻ đẹp của hai tinh vân Trifid và Lagoon – nằm cách Trái Đất hàng nghìn năm ánh sáng. Những “vườn ươm sao” này - trước đó hầu như vô hình hoặc chỉ hiện lên một cách rất mờ nhạt, thì nay hiện rõ ràng với màu hồng rực rõ trên nền cam đỏ huyền ảo.
Cụm thiên hà Virgo cũng đã được ghi lại với hình ảnh 2 thiên hà xoắn ốc màu xanh lam sáng rực rỡ. Những hình ảnh này không chỉ đẹp ngoạn mục mà còn là minh chứng cho khả năng vượt trội của thiết bị này.
Một bức ảnh khác, được đặt tên là “Rương báu vũ trụ” (The Cosmic Treasure Chest), phơi bày không gian đầy ắp sao và thiên hà - những vùng tối đen tưởng như trống rỗng khi nhìn bằng mắt thường nay trở thành tấm thảm lung linh lấp lánh.
Một trong những bức ảnh được Đài thiên văn Vera C. Rubin công bố (Nguồn: NSF-DOE Vera C. Rubin Observatory)
Trung tâm của đài thiên văn Vera C. Rubin là chiếc kính thiên văn 8,4 mét, được trang bị máy ảnh kỹ thuật số lớn nhất từng được chế tạo - có kích thước tương đương một chiếc ô tô. Máy ảnh này tạo ra các bức ảnh 3.200 megapixel, và phải cần đến 400 chiếc TV siêu nét ghép lại mới có thể xem được toàn bộ ảnh ở độ phân giải gốc. Mỗi đêm, hệ thống dữ liệu truyền tải tới 20 terabyte thông tin – một con số khổng lồ phản ánh sức mạnh vượt trội của đài thiên văn Vera C. Rubin.
Đài thiên văn Vera C. Rubin đặt tham vọng chụp ảnh 20 tỷ thiên hà và khám phá những tiểu hành tinh cũng như các thiên thể mới. Đây là một mục tiêu đầy tham vọng, mở ra cánh cửa cho những khám phá chưa từng có trong lịch sử thiên văn học.
Được đặt tên theo nữ thiên văn học tiên phong Vera C. Rubin – người đã đưa ra bằng chứng thuyết phục đầu tiên về sự tồn tại của vật chất tối – đài thiên văn tiếp tục sứ mệnh của bà: biến vật chất tối trở thành trọng tâm của nghiên cứu. Nhà khoa học Aaron Roodman giải thích: “Chúng tôi sẽ quan sát tới 20 tỷ thiên hà và phân tích cách ánh sáng từ chúng bị bẻ cong bởi tương tác hấp dẫn của vật chất tối”. Đây sẽ là chìa khóa để hé lộ bí ẩn của cả vật chất tối và năng lượng tối – những yếu tố được cho là chiếm tới 95% vũ trụ nhưng vẫn còn xa lạ với nhân loại.
Bên cạnh tham vọng khám phá không gian sâu, Đài thiên văn Rubin còn là công cụ mạnh mẽ phục vụ cho việc phòng vệ hành tinh. Chỉ trong 10 giờ quan sát, đài thiên văn Vera C. Rubin đã phát hiện 2.104 tiểu hành tinh chưa từng được biết đến trong hệ Mặt Trời – bao gồm 7 vật thể gần Trái đất (NEO), nhưng may mắn là không có vật thể nào đe dọa Trái Đất.
Để so sánh, tất cả các đài thiên văn còn lại – cả mặt đất lẫn không gian – cộng lại chỉ phát hiện khoảng 20.000 tiểu hành tinh mỗi năm. Điều đó cho thấy đài thiên văn Vera C. Rubin sẽ đóng vai trò then chốt trong việc theo dõi và ứng phó với các nguy cơ từ không gian.
Hiện hơn 30 quốc gia đặt kính thiên văn tại Chile, trong đó bao gồm cả Đài thiên văn ALMA với kính radio mạnh nhất thế giới. Ngoài ra, đài thiên văn Cerro Tololo tại đây chính là nơi góp phần vào phát hiện vĩ đại về sự giãn nở gia tốc của vũ trụ – khám phá đoạt giải Nobel Vật lý năm 2011.
Kính thiên văn Cực lớn (ELT) dự kiến đi vào hoạt động năm 2027, cũng hứa hẹn sẽ vươn tới những chiều sâu vũ trụ mà trước đây con người chưa từng chạm tới.
