Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

dtonebk

Banned
Từ hàng trăm năm nay, x đã trở thành biểu tượng nổi tiếng của các ẩn số trong phương trình toán học. Hàng ngày thì chúng ta vẫn mặc định coi đó là điều hiển nhiên mà không mấy ai đặt câu hỏi tại sao lại là “x” mà không phải là chữ cái khác? Ai là người đầu tiên dùng chữ x?

p3k60a5jinkrat1krx3u.jpg

Môn Đại số xuất phát từ Trung Đông, trong thời kỳ thịnh vượng của nền văn minh Hồi giáo thời trung cổ (750-1258 sau Công nguyên). Trong một cuộc nói chuyện gần đây của chương trình diễn thuyết TED, Terry Moore, Giám đốc The Radius Foundation, thừa nhận rằng việc sử dụng ẩn số "X" bắt đầu từ việc các học giả Tây Ban Nha không thể dịch được một số âm của tiếng Ả Rập. Theo ông Moore, từ "unknown thing" (ẩn số, điều chưa biết) trong tiếng Ả Rập là al-shalan, và nó xuất hiện rất nhiều trong các công trình toán học.

Nhưng các học giả Tây Ban Nha không có âm nào tương ứng với âm "sh", vì thế họ dùng âm "ck", và âm "ck" trong tiếng Hy Lạp được viết bằng ký tự X (ký tự chi). Cách giải thích của Moore, cũng như nhiều người trước ông, là khi dịch sang tiếng Latin, ký tự X (chi) đã được thay thế bằng ký tự x phổ biến hơn của tiếng Latin. Điều này cũng tương tự như việc viết "Xmas" thay cho "Christmas" (Giáng sinh), vì các học giả tôn giáo dùng chữ cái X (chi) Hy Lạp để viết tắt cho "Christ".

Tuy nhiên, vấn đề là không có một bằng chứng tài liệu nào trực tiếp hỗ trợ cho cách giải thích của Moore. Ngoài ra, theo suy đoán, mọi người khi dịch các tác phẩm thường không quan tâm đến ngữ âm, mà quan tâm đến nghĩa của từ. Vì thế, việc người Tây Ban Nha có âm "sh" hay không có vẻ không liên quan lắm. Dù thiếu các bằng chứng trực tiếp cũng như có những lỗ hổng trong lý luận, song đây vẫn là lý thuyết phổ biến về nguồn gốc của ẩn số x.

Phiên bản từ điển Webster năm 1909-1916 cũng đặt ra một lý thuyết tương tự, nói rằng trong tiếng Ả Rập, từ mang nghĩa số ít của từ "thing" trong tiếng Anh, chính là từ "shei" trong tiếng Ả Rập và nó được dịch sang tiếng Hy Lạp là "xei" và sau đó rút gọn thành "x". Tiến sỹ Ali Khounsary cũng lưu ý rằng trong tiếng Hy Lạp, từ "ẩn số" là "Xenos", cũng bắt đầu bằng chữ "x", được viết tắt là "x". Tuy nhiên, lý thuyết này cũng thiếu bằng chứng.

Trong khi đó, một cách giải thích có căn cứ hơn là cách giải thích của triết gia vĩ đại và là một nhà toán học, René Descartes (1596-1650). Descartes không dùng từ "x" cho các "ẩn số". Cụ thể, trong tác phẩm La Géométrie (công bố năm 1637) của mình, Descartes đã quy ước việc sử dụng những chữ cái ở đầu bảng chữ cái (như a, b và c) cho những giá trị đã biết, và dùng những chữ cái ở cuối bảng chữ cái (như z, y và x) cho những giá trị chưa biết.

c7tAz.png

Thế nhưng, tại sao x lại phổ biến hơn y và z? Không ai biết điều này. Người ta dự đoán rằng sự phổ biến của x là do… cách sắp chữ. Có một câu chuyện kể rằng người sắp chữ in trong tác phẩm La Géométrie của Descartes đã đề nghị dùng chữ cái x nhiều nhất bởi vì ông có sẵn nhiều chữ cái này nhất. Dù đúng hay không, Descartes đã dùng chữ cái x để biểu thị một giá trị ẩn số ngay từ năm 1629 trong nhiều bản in khác nhau, trước cả tác phẩm La Géométrie. Thực ra, có vẻ Descartes không đặt ra bất kỳ nguyên tắc nào cho việc dùng các chữ cái x, y và z cho các ẩn số. Trong một số bản in, ông đã dùng cả ba chữ cái x, y và z để biểu thị những giá trị chưa biết, càng khiến cách giải thích "không có âm dịch tương ứng trong tiếng Ả Rập" ở trên là đáng nghi ngờ.

Cuối cùng, có thể nói Descartes đơn giản đã lựa chọn các chữ cái một cách tùy tiện để biểu thị cho những giá trị khác nhau trong tác phẩm của ông, vì thế trong tác phẩm La Géométrie, ông quyết định sử dụng từ biểu thị các biến thể theo ý thích.

Dù thế nào, thì với thói quen sử dụng ký hiệu của Descartes, và nhất là sau khi tác phẩm La Géométrie ra đời, việc sử dụng chữ cái x cho ẩn số, cũng như việc dùng các chữ cái a, b và c cho các giá trị đã biết và x, y, z cho các giá trị chưa biết, dần xuất hiện và được sử dụng. Chúng trở thành một phần của lịch sử toán học.

Một vài thông tin thú vị về Toán học

- Dấu "=" trong toán học được sáng tạo ra vào năm 1557 bởi nhà toán học xứ Wales Robert Recorde. Nhà toán học này quá ngán ngẩm với việc phải viết "is equal to" (bằng với) trong các phương trình của ông. Vì thế, ông chọn hai đường thẳng bằng nhau do "không có 2 thứ gì có thể bằng hơn được nữa".

- Trong tiếng Anh hiện đại, chữ cái "x" là chữ cái được dùng ít thứ 3, nó chỉ xuất hiện trong khoảng 0,15% các từ ngữ. Hai chữ cái ít được dùng hơn cả "x" là "q" và "z".

- Chương trình đánh giá học sinh quốc tế (PISA) chuyên đánh giá năng lực của các em học sinh ở tuổi 15 tại 65 quốc gia, trong đó đánh giá cả khả năng toán học. Vào năm 2012, những nước có các em học sinh đạt điểm số cao nhất trong môn toán là Thượng Hải (Trung Quốc), ngay sau đó là Singapore, Hồng Kông (Trung Quốc), Đài Loan (Trung Quốc) và Hàn Quốc. Đáng chú ý, Canada xếp hạng thứ 13, Australia 19, Ireland 20 và Vương quốc Anh 26. Mỹ xếp hạng thứ 36. PISA cũng lưu ý rằng mặc dù Mỹ đã đầu tư cho mỗi học sinh nhiều hơn so với các nước khác, nhưng vẫn đứng xa trong bảng xếp hạng. Trong năm 2012, mức đầu tư cho mỗi học sinh ở Mỹ là 115.000 USD, trong khi tại Cộng hòa Slovak, một quốc gia có điểm số bằng Mỹ, chỉ dành 53.000 USD cho mỗi học sinh.

 
Chỉnh sửa lần cuối bởi người điều hành:
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

thế còn xxx thì là tại sao nhỉ?=P~
 

Di Oi Gi

New Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

trong tự nhiên, các môn học được sinh ra từ công thức hạt gạo và từ đó bộ giáo dục và đào tạo được hình thành

"X" sỡ dĩ là đại diện cho ẩn số vì trong tình dục thầm kín xxx xxx xxx .... nó đã nói lên một ẩn số cần phải giấu kín, không chỉ trong toán học mà nó còn là đại diện bí ẩn cho cả hệ nhận thức, tương truyền trái cấm mà Adam và Eva ăn có tên là X-Fruit

từ đó những tên nổi cộm cũng bắt đầu từ X như X-Men , xxx, X-treme...

trong toán học, ẩn số k là key = chìa khóa, ngoài ra chúng ta có thể chế biến nhiều ẩn số khác tùy theo quy ước ban đầu ... ví dụ như C = Cock , M = Mu , H = Hair ...
 

gacon_97

Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

cái này bên genk đưa, bác copy cũng ghi nguồn chứ @@
 

pdnhsa

Well-Known Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

Ngày nay X không chỉ là ẩn số trong toán học, mà còn xuất hiện ở các lãnh vực khác nữa! Chẳng hạn như "đồng chí X",...
 

lequynhan

Well-Known Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

Cảm ơn bác chủ!

Lại có rất nhiều ý kiến ý cò :D
 

DJ_TOMMY

Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

bay gio moi biet cai nay
 

pro wa

Active Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

bây h x được hiểu theo nghĩa khác :D
 

Green_Naruto

Active Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

Hôm qua mới đọc 1 bài tương tự bên VnMath :D
 

dongdateh

Active Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

Ngày nay X không chỉ là ẩn số trong toán học, mà còn xuất hiện ở các lãnh vực khác nữa! Chẳng hạn như "đồng chí X",...

Là đồng chí chưa bị lộ phải k bác? hihi!:))
 

mrtran1201

Active Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

thế còn xxx thì là tại sao nhỉ?=P~

Thì chính nó bắt nguồn từ việc gọi X là ẩn đó. Người ta muốn ẩn 3 cái ký tự ko muốn viết rõ ra.
thay vào đó dùng 3 chữ xxx để người dùng điền x là những gì.
 

thanhnn

Active Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

Ngày nay X không chỉ là ẩn số trong toán học, mà còn xuất hiện ở các lãnh vực khác nữa! Chẳng hạn như "đồng chí X",...

câu nói hay nhất trong ngày nè,

cái khác nhau cơ bản nhất giữa "ẩn số X" và "đồng chí X" là "đồng chí X" sẽ mãi mãi là không bao giờ có lời giải ....
 
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

Chỉ là vì chữ X dễ viết :D Ai, nước nào cũng có thể gạch 2 cái là dc 1 kí tự toán học
 

tusontay

Huyền Thoại
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

Chỉ là vì chữ X dễ viết :D Ai, nước nào cũng có thể gạch 2 cái là dc 1 kí tự toán học
Sao không dùng chữ I? Chỉ một cái gạch thôi à ---> tiết kiệm đc tận ~60%... mực. =))
 

kiedie_lezz

Active Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

vậy mới có phim X để xem chứ :))
 

kisitengu

New Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

X là ẩn số.
XX là con gái.
XXX là :v
 

noob

Member
Ðề: Vì sao “X” là đại diện cho ẩn số trong toán học?

Ngày nay X không chỉ là ẩn số trong toán học, mà còn xuất hiện ở các lãnh vực khác nữa! Chẳng hạn như "đồng chí X",...

câu nói hay nhất trong ngày :D

câu nói hay nhất trong ngày nè,

cái khác nhau cơ bản nhất giữa "ẩn số X" và "đồng chí X" là "đồng chí X" sẽ mãi mãi là không bao giờ có lời giải ....

theo tình hình hiện nay thì "đồng chí X" sẽ có lời giải, sớm thôi :D
 
Bên trên