Theo quy định tại Điều 45 Bộ luật hình sự năm 1999, thì lúc quyết định hình phạt, Tòa án ko chỉ căn cứ vào các quy định của Bộ luật hình sự, căn cứ vào tính chất và mức độ hiểm nguy cho những người xung quanh của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội, mà còn phải căn cứ vào các tình tiết giảm nhẹ và nâng cao trách nhiệm hình sự. tương tự, luật quy định những tình tiết giảm nhẹ và nâng cao trách nhiệm hình sự là một trong những căn cứ cần thiết để Tòa án xem xét khi quyết định hình phạt. bởi vậy, việc nghiên cứu vai trò của những tình tiết nâng cao trách nhiệm hình sự đối với việc quyết định hình phạt đối với người phạm tội sở hữu ý nghĩa rất quan yếu về mặt lý luận-thực tiễn và pháp lý trong giai đoạn vận dụng luật pháp hình sự để giải quyết vụ án hình sự, cùng lúc diễn tả rõ nội dung phương châm “nghiêm trị kết hợp với khoan hồng”, “trừng trị phối hợp cùng với giáo dục” trong chính sách hình sự của Nhà nước ta, cũng như bảo đảm thực hiện tốt hơn nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự và cá thể hóa và hình phạt đối với người phạm tội.
Trong quá trình quyết định hình phạt đối với người phạm tội, việc nhận thức thống nhất về vai trò của các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự để xem xét, cân nhắc và áp dụng chính xác các tình tiết này trong thực tiễn là nhiệm vụ rất quan trọng của các Tòa án ở nước ta hiện nay. Do đó, trước khi đi vào phân tích vai trò của các tình tiết này trong việc quyết định hình phạt đối với người phạm tội, chúng ta cần phải đưa ra định nghĩa của khái niệm “tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự” là gì. Hiện nay, trong pháp luật hình sự thực định (Bộ luật hình sự năm 1999) nhà làm luật nước ta không ghi nhận định nghĩa pháp lý của khái niệm này, đồng thời trong khoa học luật hình sự Việt Nam cũng còn nhiều quan điểm khác nhau xung quanh nó, mà cụ thể là:
- “Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là tình tiết làm cho mức độ nguy hiểm của trường hợp phạm tội cụ thể của một loại tội phạm tăng lên so với trường hợp bình thường và do đó được coi là căn cứ để tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với trường hợp phạm tội đó”[1];
- “Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự có ảnh hưởng tới mức độ nguy hiểm của một tội phạm trong các trường hợp cụ thể khác nhau và có ý nghĩa khi quyết định hình phạt vì chúng... làm tăng lên mức hình phạt cần áp dụng với tội phạm đã thực hiện trong giới hạn khung hình phạt mà luật quy định với tội phạm đó”[2];
- “Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là những tình tiết trong một vụ án cụ thể làm tăng mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội và người phạm tội phải chịu một hình phạt nghiêm khắc hơn trong một khung hình phạt”[3];
Tổng hợp những ý kiến đã nêu, cùng lúc căn cứ vào các quy định của pháp luật hình sự can hệ tới các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, theo ý kiến của chúng tôi khái niệm này có khả năng được hiểu như sau: Tình tiết nâng cao trách nhiệm hình sự là tình tiết được quy định trong Bộ luật hình sự có thuộc tính là tình tiết nâng cao chung và là một trong các căn cứ để Tòa án quyết định hình phạt đối mang người phạm tội theo hướng nghiêm khắc hơn trong khuôn khổ 1 khung hình phạt nếu như trong vụ án hình sự sở hữu tình tiết này.
Xem thêm : tư vấn xin giấy phép
Trong quá trình quyết định hình phạt đối với người phạm tội, việc nhận thức thống nhất về vai trò của các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự để xem xét, cân nhắc và áp dụng chính xác các tình tiết này trong thực tiễn là nhiệm vụ rất quan trọng của các Tòa án ở nước ta hiện nay. Do đó, trước khi đi vào phân tích vai trò của các tình tiết này trong việc quyết định hình phạt đối với người phạm tội, chúng ta cần phải đưa ra định nghĩa của khái niệm “tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự” là gì. Hiện nay, trong pháp luật hình sự thực định (Bộ luật hình sự năm 1999) nhà làm luật nước ta không ghi nhận định nghĩa pháp lý của khái niệm này, đồng thời trong khoa học luật hình sự Việt Nam cũng còn nhiều quan điểm khác nhau xung quanh nó, mà cụ thể là:
- “Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là tình tiết làm cho mức độ nguy hiểm của trường hợp phạm tội cụ thể của một loại tội phạm tăng lên so với trường hợp bình thường và do đó được coi là căn cứ để tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với trường hợp phạm tội đó”[1];
- “Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự có ảnh hưởng tới mức độ nguy hiểm của một tội phạm trong các trường hợp cụ thể khác nhau và có ý nghĩa khi quyết định hình phạt vì chúng... làm tăng lên mức hình phạt cần áp dụng với tội phạm đã thực hiện trong giới hạn khung hình phạt mà luật quy định với tội phạm đó”[2];
- “Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là những tình tiết trong một vụ án cụ thể làm tăng mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội và người phạm tội phải chịu một hình phạt nghiêm khắc hơn trong một khung hình phạt”[3];
Tổng hợp những ý kiến đã nêu, cùng lúc căn cứ vào các quy định của pháp luật hình sự can hệ tới các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, theo ý kiến của chúng tôi khái niệm này có khả năng được hiểu như sau: Tình tiết nâng cao trách nhiệm hình sự là tình tiết được quy định trong Bộ luật hình sự có thuộc tính là tình tiết nâng cao chung và là một trong các căn cứ để Tòa án quyết định hình phạt đối mang người phạm tội theo hướng nghiêm khắc hơn trong khuôn khổ 1 khung hình phạt nếu như trong vụ án hình sự sở hữu tình tiết này.
Xem thêm : tư vấn xin giấy phép
