Confessions (Kokuhaku) (2010)
Lưu ý review có spoil cop từ blog
http://rworks.org/post/2976212329/confessions-kokuhaku-2010-beautifully-great
1. Mình biết đến Kokuhaku lần đầu tiên là vào tháng 8 năm ngoái, sau khi đọc bài của em Xiner. Thật sốc khi nghe plot về một bộ phim thế này “một cô giáo sau khi phát hiện ra học sinh giết con mình đã cho chúng uống sữa nhiễm HIV”. Lúc đó tôi chợt nghĩ rằng Nhật Bản tiếp tục đẩy tư tưởng của mình lên một giới hạn mới, và bắt đầu công cuộc nghe ngóng download phim từ đó. Và sau khi xem xong, tôi đã không hề bị thất vọng.
2. Khi xem đoạn trailer đầu tiên của Kokuhaku, tôi tiếp tục rùng mình. Thế nhưng sau khi xem xong phim, tôi đã biết mình bị đoạn trailer kia lừa quá ngoạn mục. Kokuhaku không phải là phim nói về cuộc điều tra tìm ra thủ phạm giết con mình của 1 cô giáo, câu nói “Ai là kẻ giết người?” trong trailer đã đánh lạc hướng hoàn toàn tôi, nên khi vào phim, tôi đã thấy quá bất ngờ. 2 hung thủ được đánh dấu là A và B đó được lật tẩy ngay từ 30 phút đầu, và trong hơn 70 phút tiếp theo, chúng ta được nghe những lời thú tội (bộc bạch) của từng người liên quan tới vụ án, từ đó lật mở ra nhiều nhức nhối hiện hữu trong xã hội hiện đại (ở Nhật).
3. 30 phút đầu tiên là 30 phút căng thẳng, ngập tràn kịch tính. Lễ tổng kết cuối kỳ, một lớp học nhốn nháo, cô giáo thì đi lại nói về tác dụng của sữa. Chỉ trong 2 phút đầu tiên, Kokuhaku đã đem tới một không khí bạo loạn mạnh, làm đề cho các tình huống về sau này. Cô giáo Moriguchi rất cao tay khi làm chủ cả không khí đó, khi cô nói nhiều chuyện tưởng chừng rất vô thưởng vô phạt nhưng hoá ra lại ngầm ẩn nhiều ý bên trong. Cô biết 2 học sinh đã giết con cô, nhưng cô không nói tên chúng, mà chỉ nói ra những đặc điểm để mà từ đó các học sinh khác trong lớp có thể đoán ra. Những cái nhìn ái ngại, lo lắng, những lời xì xầm bàn tán về 2 kẻ giết người kia còn có sức mạnh hơn cả chuyện nói ra tên chúng. Moriguchi đã sử dụng nhiều ngón đòn tâm lý như vậy để khiến 2 học sinh kia sợ hãi về tính mạng của mình, mà đỉnh điểm là việc nói cô đã pha máu nhiễm HIV vào sữa. 30 phút đầu hoàn toàn có thể trở thành một đoạn phim ngắn xúc tích, bất ngờ. Nhưng những phút sau đó mới thực sự là ghê gớm bởi “một lời thú tội công khai trước như vậy như một con dao đâm vào tim”, rút ra hay cắm sâu vào thì cũng đau. Và trong 70 phút với không khí khá nhanh về sau, sự trả thù của cô giáo Moriguchi mới thực sự làm người xem ớn lạnh.
4. 30 phút đầu tiên là 30 phút thú tội của Moriguchi, là tiền đề cho mọi tội ác về sau này. Bộ phim sử dụng 5 lời tự thú (bộc bạch) để lắp ghép lên một câu truyện hoàn chỉnh. Đó đều là những lời bộc bạch chủ quan, theo điểm nhìn của từng nhân vật: Moriguchi (mẹ của cô bé bị giết), Mizuki (cô học sinh đem lòng yêu Shuuya), mẹ của Naoki, Shuuya và Naoki (2 học sinh gây ra vụ giết người). Thông qua những lời thú tội này, bộ phim động chạm tới rất nhiều tầng ý thức hệ trong cuộc sống, thông qua nhân vật 3 người mẹ. Đó là sự tin tưởng quá mức của một người mẹ, sự xa cách của một người mẹ và cuối cùng là lòng thù hận của một bà mẹ mất con. Từ đó, ta thấy được xã hội đen tối của Nhật hiện ra, với những đứa trẻ sẵn sàng giết người mà không bị trừng phạt do được pháp luật bảo vệ, sự xa cách tình cảm có thể đẩy những đứa trẻ tới đường cùng lạc lối như thế nào. Khi chúng, những đứa trẻ đang hình thành nhân cách, thuộc thành phần ngoài vòng pháp luật, thì cha mẹ chính là người bảo vệ chúng. Thế nhưng, những người mẹ trong phim đều ít nhiều thất bại trong quá trình này.
5. Phim được chuyển thể từ một cuốn sách gây tranh cãi tại Nhật, và điều này làm tôi liên tưởng tới Battle Royale. Và khi xem phim, cái tiếng trẻ con thét lên khi có chuyện kinh hoàng ập đến là một cảm xúc không lẫn vào đâu được. Kokuhaku không phải là bộ phim đầu tiên nói về giới trẻ thông qua hình ảnh những học sinh trong trắng, nhưng chắc chắn đây không phải là bộ phim cuối cùng. “Không ai dạy tôi rằng giết người là sai trái”. Một câu nói của Shuuya trong phim đã trở thành kinh điển để nói về giới trẻ Nhật. Dù chúng có là ai, là kẻ giết người hay là thiên tài, thì rốt cuộc, chúng chỉ là con nít, chúng vẫn cần yêu thương và dạy dỗ. “Giết người là sai trái” là tư tưởng mặc định của người lớn đối với trẻ con, nhưng với những đứa trẻ không có sự chăm nom của ba mẹ, xa cách với tình yêu thì đó hoàn toàn là một mệnh đề chưa được chứng minh. Kokuhaku đem tới cho người xem nhiều câu thoại đánh động vào tâm lý như vậy, khiến tôi không khỏi suy nghĩ khi xem phim. Ngoài ra, sự trả thù của người mẹ có phần kích động như trong I Saw the Devil nhưng lại mang tính kìm nén và thông minh hơn so với nhân vật của Lee Byung Hun, khi mà từ đầu tới cuối phim, người mẹ này không thực sự chủ động làm gì. Nhiệm vụ của Moriguchi chỉ là lợi dụng, kích động và dần đẩy những học sinh kia tới chỗ sống dở chết dở. Việc để nhân vật chính “biến mất” trong khoảng giữa phim có thể coi là điều rất không nên trong điện ảnh, nhưng việc sử dụng flashback, cũng như lồng ghép 1 số câu thoại, suy nghĩ vào trong 4 lời thú tội kia cũng phần nào khoả lấp tính then chốt của nhân vật chính. Do đó, dù lũ học sinh, thầy Werther… có làm gì thì ta đều thấy tiếp tay phần nào mưu đồ của Moriguchi, khiến việc trả thù của người mẹ càng trở nên kinh hoàng.
6. Kokuhaku có những cảnh quay đẹp mê hồn, đôi lúc át đi cái kinh hoàng của phim. Được sự trợ giúp của tông lạnh với màu xanh lam nhạt và trắng, kết hợp cùng những cảnh slow motion đẹp đẽ, hình ảnh của Kokuhaku đơn giản mà đẹp tới lạ lùng, trái ngược với style “hoa lá cành sặc sỡ” mà bác Tetsuya dùng trong các phim trước đây. Tuy nhiên, trái với kiểu quay slow motion như một phong cách điện ảnh thời trang mà Zack Snyder hay Michael Bay đang dùng, Tetsuya sử dụng slow motion có dụng ý đàng hoành, tua chậm những khoảnh khắc như muốn níu giữ khoảnh khắc đẹp lại, muốn làm chậm những tội ác để ai đó có thể cứu giúp – nhưng không thể. Ngoài ra, việc sử dụng hình ảnh chiếc gương lồi ở nhiều cảnh quay như một phép ẩn dụ về thế giới được phản chiếu trong gương, nhưng lại bị méo mó, bộ phim đem tới một thông điệp bi quan và không chỉ ra bất cứ một lối thoát nào. Hình ảnh ăn tiền bậc nhất của Kokuhaku là cảnh Mizuki đi gặp Shuuya dưới chân cầu. Nó được dựng ngay sau khi bà mẹ Naoki biết rằng các bạn học đang rủa con mình chết, bà la hét, và bóng tối bao trùm lên cả nhà. Hình ảnh một cô bé thánh thiện bước ra khỏi một màn đen tăm tối như thể một ánh sáng giúp đỡ những con người bị lún sâu vào tuyệt vọng. Thế nhưng, điều trớ trêu là chính “cô gái sáng sủa” này lại mang trong mình những ý nghĩ đen tối, cũng bị vấy bẩn. Ánh sáng được bố trí chiếu rọi duy nhất vào một vài điểm trên hình, sử dụng thủ pháp blur in, zoom tới zoom lui để khiến khán giả chăm chú hơn vào hình ảnh, cũng mang lại nhiều nét đặc tả tiêu biểu cho từng nhân vật.
7. Cách dựng phim rất tuyệt vời. Tetsuya rất nhiều lần cách dựng montage Soviet để nêu bật lên hình ảnh con người ở cùng 1 thời gian, 1 trạng thái nhưng vẫn có những góc cạnh riêng. Việc cắt dựng nhiều hình ảnh tưởng chừng không liên quan gì tới nhau nhưng khi ghép nối chúng lại trong suy nghĩ thì ta lại hiểu được cảm xúc hoàn chỉnh mà đạo diễn muốn hướng tới. Hình ảnh một cậu học sinh bị bắt nạt bóp chết một con bướm, được lồng ghép với cảnh một vài nữ sinh nô nghịch trên vũng nước mưa, khiến nước bắt hết lên giầy, váy – là một trường đoạn khá đắt, như thể gột rửa những tội ác vừa được bộc bạch, nhưng cũng để nói lên tội ác không bao giờ ngừng, “kẻ yếu sẽ bắt nạt kẻ yếu hơn mình”. Tương tự như vậy là đoạn đĩa bánh rơi ra ngoài cửa sổ và vỡ tan tành, được dựng ngay sau đoạn cả lớp đứng trên sân thượng trường học và hét lên “Naoki, mày chết đi!”. Không chỉ thế, việc chèn thêm 1 số hình ảnh kỳ lạ vào phim cũng gây tâm lý tò mò, muốn biết mọi chuyện sắp tới sẽ diễn ra như thế nào, tạo dựng twist tốt về sau này. Tóm lại, dựng phim rất tốt.
8. Âm thanh và âm nhạc trong phim quá sức tuyệt vời. Bản Concerto số 5, bài Last Flowers của Radiohead, cùng những bản nhạc sáng tác riêng cho Kokuhaku… đem đến cho phim nhiều cung bậc khác nhau, có lúc tình cảm dạt dào, có lúc ớn lạnh ghê gớm, nhưng cũng có lúc mạnh mẽ, tràn đầy nhựa sống. Tôi ấn tượng với cách dùng bài hát 虹が始まるとき trong cảnh quay Mizuki và Shuuya vỗ nhẹ tay vào nhau trong hành lang trường. Chỉ với 1 cảnh quay được tua lại ở 2 thời điểm khác nhau, bài hát đã chuyển tông ngoạn mục từ tình cảm sang kinh dị, cũng giống như việc chuyển lời dẫn truyện từ thiên thần Mizuki sang ác quỷ Shuuya. Việc hoà âm và biên tập âm thanh trong phim cũng đạt chuẩn mực cao, khi mà đem lại không khí nặng nề trong 30 phút đầu tiên (cảnh Moriguchi đặt tập sách xuống bàn, hay cảnh cầm viên phấn mà đem lại cảm giác ghê răng…), để rồi sau đó, một khúc nhạc ballad vang lên hiền hoà, đem không khí phim trở lại thế cân bằng, để rồi kéo lên dần ở những phút tiếp sau. Kokuhaku đem tới một khái niệm mới về “Âm thanh của sự tan biến”, với tiếng kêu “Bụp” của bong bóng xà phòng khi Shuuya thấy mẹ mình ra đi. Và để rồi sau đó, mỗi lần Shuuya nói từ “Bụp”, phim luôn bị chìm vào khoảng lặng rất nặng nề, đó thực sự làm tan biến mọi cảm giác xung quanh cậu.
9. Màu đen ngập tràn trong những cảnh quay. Bầu trời luôn xuất hiện ở nhiều trường đoạn như thể hiện phần nào cảm xúc tâm lý của những nhân vật trong phim. Thế giới của Kokuhaku lạnh lẽo, với những nhân vật cô độc, đổ vỡ và bất an. Nó không đưa ra một hướng giải thoát cho mọi người, theo cách này hay cách khác như Memory of Matsuko, All About Lily Chou-Chou hay Battle Royale. Tất cả chỉ được giải quyết một cách ngầm ẩn thông qua hình ảnh bầu trời dù mây mù che phủ thế nào nhưng vẫn có ánh sáng mặt trời, và đặc biệt là câu nói cuối phim. Ừ, ước gì cái thế giới của Kokuhaku chỉ là trò đùa.
>-
